Sinds ruim 2 jaar werk ik samen met hoogleraar Joke van Saane van de Universiteit van Humanistiek en hoogleraar Gerda van Dijk van de VU aan een onderzoek naar Leiderschap, Reflectie & Zingeving. Deze blog gaat in op een aantal vragen: waarom dit onderzoek? En wat hebben leiders en adviseurs eraan? > de eerste publicaties vind je bij ‘In de media’, wetenschappelijke publicaties.
Waarom zingeving & reflectie?
Nog voor Corona raakte ik extra gefascineerd door de snelheid waarmee de veranderingen zich aankondigden en veel mensen waar ik mee werkten in projecten steeds meer vragen kregen over de zin van hun werk. Projecten werden steeds vaker voortijdig stopgezet of duurder juist jaren langer en de vraagstukken leken steeds groter en complexer te worden. Een ding werd steeds duidelijker; de hele wereld hangt steeds meer met elkaar samen.
Een van de vragen die bij mij op kwam was “Kunnen we nog ‘zin’ ervaren als je werk zo snel verandert en de resultaten steeds ongrijpbaarder worden?” Deze nieuwsgierigheid heb ik vertaald naar een onderzoeksvoorstel waarin we op zoek wilden gaan naar “Zingeving, en de betekenis van reflectie daarbij’. Want, zo is onze hypothese; ‘als je blijft rennen, dan verschraalt je zingeving en als je wat vaker even stilstaat en reflecteert dan neemt je zingeving toe’.
Mijn onderzoeksvoorstel stond nog niet op papier of we werden geconfronteerd met de Brexit, het crises door het Covid-29 virus, de oorlog in Ukraine, het gas- en watertekort en de energie-transitie.
Nu 3 jaar later is ons leven weer ingrijpend verandert en is ons gevoel van invloed en iets kunnen bijdragen aan de grote vragen van deze tijd nog meer onder druk komen te staan.
Werken in deze versnelde tijd
Als je leidinggevende of adviseur bent, herken je het misschien wel: Je staat ‘s ochtends op, je logt in en je gaat aan de slag. Je bent je niet bewust dat je dit werk doet in een ambigue tijd van globalisering en toenemende afhankelijkheden. En je staat er waarschijnlijk ook niet elke dag bij stil dat dit invloed heeft op jouw beleving van je werk.
Onderzoekers en filosofen buigen zich hier wél over. Zij zien dat er iets interessants gaande is; enerzijds willen veel leiders en adviseurs iets wezenlijks bijdragen aan de wereld waarop ze rondlopen. Anderzijds valt op dat dezelfde mensen niet goed weten wat ze precies kúnnen bijdragen en hoe. Door de beweeglijke tijd is niet altijd voelbaar wat het resultaat is van je werk. Veel projecten zijn tijdelijk, veel beroepen verdwijnen door de digitalisering en veel problemen lijken onoplosbaar; waar te beginnen? Het lijkt prettig om werk te hebben dat je zelf mag invullen, maar die vrijheid heeft ook een keerzijde.
Waarom dit onderzoek?
De aanleiding van mijn onderzoek is dat leiders en adviseurs steeds vaker worden teruggeworpen op zichzelf in deze beweeglijke tijd. Dit vraagt om een nieuwe manier van reflecteren op wat je doet en de keuzes die je maakt. En juist deze tijd en ruimte staat onder druk. Steeds meer mensen raken op een diepere laag vervreemd van zichzelf, hun werk en omgeving, vaak zonder het door te hebben. In de ogen van filosoof Hartmut Rosa komt dit door het versnelde tempo waarin veranderingen zich opvolgen in combinatie met wat hij noemt ‘de krimpende tijd’; we willen steeds meer in minder tijd. Het online werken sinds Corona heeft dit alleen maar versterkt. We zijn nog efficiënter geworden en we ervaren steeds minder wat Rosa ‘Resonance’ noemt; ‘het weerklinken in de wereld’.
Resonantie, wat is dat?
Resonantie verwijst naar de trilling die we ervaren als we samenvallen met ons werk of met anderen in een ontmoeting, bijvoorbeeld met collega’s of klanten of burgers, patiënten, studenten. Hoe minder momenten van resonantie, hoe eerder we vervreemd raken van wat wezenlijk voor ons is. Vanuit deze kijk rijst de vraag wanneer leidinggevenden en adviseurs resonantie kunnen ervaren in een tijd waarin de veranderingen alleen maar sneller gaan en de efficiëntie door de technologie alleen maar toeneemt.
Wat hebben leiders en adviseurs eraan?
Rosa wijst ons op resonantie als zuurstof voor de mens: een lichamelijke sensatie en vibratie die je krijgt: het gevoel dat je leeft! Hij wijst op de waarde van deze ervaring als zingevend moment. Een mooi startpunt is om te beseffen dat ‘tijd om na te denken’ niet vrije tijd is, maar een wezenlijk onderdeel van je werk.
Als je stilstaat, aantekeningen maakt over wat je ervaart of als je wandelt om te mijmeren, dan kan je pas ‘downloaden’ wat er zich in je belevingswereld afspeelt. Op een dieper niveau bevindt zich zeer relevante informatie voor je project of je volgende loopbaanstap. Deze informatie is niet alleen van waarde voor de kwaliteit van je werk, het doet ook direct iets met de beleving van je werk.
Op het moment dat je toegang krijgt tot dit diepere niveau, ervaar je resonantie omdat de wezenlijke vragen, twijfels en inzichten tot je komen. Kortom, elk uur werken, vraagt om 10 minuten ‘niet doelgericht’ voelen. En elke werkdag vraagt om een uur reflecteren op wat je ervaren hebt. Tijdens deze momenten doet het onbewuste haar werk, mits je ook echt oog hebt voor de intuïtieve ingevingen die dan ontstaan. Dus, houd een notitieboekje in de aanslag!
Een eerste handreiking:
Verder wijst dit je erop dat voor het ervaren van resonantie, het vaak niet zozeer gaat om ‘wat’ je doet in je werk, maar vooral om ‘hoe’ je je werk inricht. Hoe vorm jij de processen van samenwerking in je project? Wie wil je spreken, wanneer en hoe? Wat doe je als een samenwerking stagneert? Elk interventie, of het nu een telefoontje, een e-mail en een telefoongesprek is – is daarbij een gelegenheid. Welk medium je kiest is zeer bepalend voor je effectiviteit maar ook voor je gevoel van resonantie en zingeving. En hoe je de ontmoetingen vervolgens aangaat vraagt alertheid en aandacht. Deze eerste handreiking is een reflectie-opdracht en een aantal vragen om over na te denken.
Sta ten eerste eens stil bij jouw ervaringen van de afgelopen werkweek. Noteer drie momenten in je werk waarin je voelde dat het soepel en lekker liep, de activiteit bracht je energie, je voelde je in je element: Wat gebeurde er? Wat maakte dat je het zo ervoer? Kijk nu naar wat je hebt opgeschreven. Wat vertellen deze momenten jou? Wat vertelt je dit over ‘hoe’ jij je werk wilt inrichten (vaak in de kleine momenten)?
Smaakt deze introductie naar meer of wil je meer informatie?
Vraag een gratis verkennende sessie in (online) of boek gelijk een Persoonlijke-Reflectie-sessie of Team-reflectie-sessie.